آزمایش ژنتیک در سرطان های ارثی
فهرست:
- چه آزمایش های ژنتیکی برای خطر ابتلا به سرطان ارثی در دسترس است؟
- فرآیند آزمایش ژنتیک در سرطان های ارثی
- نتایج آزمایش ژنتیک به چه معناست؟
- مزایای آزمایش ژنتیک در سرطان ارثی
حدود ۵ تا ۱۰ درصد از تمام موارد سرطان، منشأ ارثی دارند. برخلاف سرطان‌های پراکنده (اسپورادیک)، سرطان‌های ارثی ناشی از جهش‌های ژنتیکی هستند که از والدین به فرزندان منتقل می شوند. و خطر ابتلا به سرطان را در طول عمر فرد به طور قابل‌توجهی افزایش می‌دهند. با پیشرفت در تشخیص‌های مولکولی و تکنولوژی تعیین توالی نسل جدید (NGS)، آزمایش ژنتیک به بخش جدایی‌ناپذیری از ارزیابی ریسک، تشخیص زودهنگام و درمان‌های شخصی‌سازی‌شده تبدیل شده است. برای آشنایی با ویژگی های مطرح کننده سرطان های ارثی این مطلب را مطالعه نمایید.
آزمایش ژنتیک سرطان های ارثی با هدف شناسایی جهش های بیماری زای ارثی در ژن ها انجام می شود. وجود این جهش ها ممکن است خطر ابتلا به سرطان را افزایش دهد.
ژن های زیادی شناسایی شده اند که جهش های آنها خطر ابتلا به سرطان را افزایش می دهد. جهش های ارثی در این ژن ها گاهی اوقات به عنوان سندرم سرطان ارثی شناخته می شود. آزمایش ژنتیکی خون یا بزاق می تواند برای شناسایی جهش های ارثی استفاده شود.
چه آزمایش های ژنتیکی برای خطر ابتلا به سرطان ارثی در دسترس است؟
انواع مختلفی از آزمایش های ژنتیکی وجود دارد که برای جستجوی جهش های ارثی بیماری زا که ممکن است در یک خانواده وجود داشته باشد استفاده می شود. رویکرد استاندارد می تواند شامل انواع بررسی های مختلف باشد:
- در صورتیکه یک جهش شناخته شده بیماری زا در افراد مبتلای خانواده وجود دارد، اولویت، آزمایش همان جهش در سایر افراد مبتلا یا در معرض خطر می باشد.
- استفاده از پنل های چند ژنی: در صورتیکه بر اساس مجموع سوابق شک بالینی به انواع خاصی از سرطان ها وجود داشته باشد، استفاده از پنل های چند ژنی با تمرکز بر انواع خاصی از سرطان ها می تواند مورد استفاده قرار بگیرد.
- استفاده از تکنیک های توالی یابی کل اگزوم (WES): در صورتیکه مجموعه وسیع تری از تشخیص های افتراقی مطرح می باشد، به طوریکه پنل های ژنی قادر به ارائه پوشش مناسب از نظر همه ژن های مورد نظر نباشد، یا در موراد عدم امکان دسترسی به پنل های ژنی می توان از این تکنیک ها استفاده نمود.
فرآیند آزمایش ژنتیک در سرطان های ارثی
آزمایش ژنتیک در سرطان ارثی شامل مراحل زیر است:
- مشاوره ژنتیک پیش از آزمایش
مشاور ژنتیک با بررسی تاریخچه شخصی و خانوادگی بیمار، احتمال وجود سندروم ارثی را ارزیابی کرده و درباره نتایج و پیامدهای احتمالی آزمایش توضیح می‌دهد.
- نمونه‌گیری و تحلیل DNA
نمونه DNA معمولاً از بزاق یا خون استخراج شده و با استفاده از پنل‌های ژنی هدفمند یا روش‌های تعیین توالی کل ژنوم/اگزوم یا سایر روش ها بررسی می‌شود
- تفسیر و طبقه‌بندی واریانت‌ها
یافته‌های ژنتیکی بر اساس دستورالعمل‌های کالج آمریکایی ژنتیک و ژنوم‌شناسی (ACMG) در پنج دسته قرار می‌گیرند: بیماری‌زا، احتمالاً بیماری‌زا، با اهمیت نامشخص (VUS)، احتمالاً خوش‌خیم و خوش‌خیم.
- مشاوره پس از آزمایش و توصیه‌های پزشکی
نتایج در زمینه بالینی بیمار تفسیر شده و راهکارهای اختصاصی برای کاهش ریسک پیشنهاد می‌شود؛ مانند غربالگری‌های منظم، جراحی پیشگیرانه یا درمان‌های هدفمند.
نتایج آزمایش ژنتیک به چه معناست؟
تست ژنتیکی می تواند چندین نتیجه احتمالی را به همراه داشته باشد:
نتیجه مثبت
این نتیجه به این معنی است که آزمایشگاه یک تغییر ژنتیکی پیدا کرده است که با افزایش خطر ابتلا به سرطان مرتبط است. چنین تغییرات ژنتیکی جهش های بیماری زا یا احتمالا بیماری زا می نامند. مزایای یک نتیجه مثبت شامل این موارد می باشد:
- در مورد فرد مبتلا به سرطان، تأیید می کند که سرطان به دلیل تغییر ژنتیکی ارثی بوده است و به طور بالقوه به هدایت انتخاب های درمانی کمک می کند
- در مورد افراد بدون علامت اما در معرض خطر در خانواده، افزایش خطر ابتلا به سرطان (های) خاص را در آینده نشان می دهد و امکان مدیریت کاهش این خطر را فراهم می کند. از جمله:
- شروع غربالگری یا بررسی های تشخیصی در سنین پایین تر
- مصرف داروها یا جراحی برای کاهش خطر ابتلا به سرطان
- تغییر رفتارهای شخصی (مانند ترک سیگار، ورزش بیشتر و داشتن یک رژیم غذایی سالم تر) برای کاهش خطر ابتلا به برخی سرطان ها
- دریافت کمک برای هدایت تصمیم گیری در مورد باروری و بارداری
نتیجه منفی
این نتیجه به این معنی است که آزمایشگاه هیچ تغییر ژنتیکی بیماری زا را در ژن های آزمایش شده پیدا نکرده است.
- در صورتیکه یک جهش شناخته شده بیماری زا در فرد مبتلای خانواده وجود دارد، و همان جهش در افراد در معرض خطر بررسی می شود، نتیجه منفی بسیار مفید است. این نتیجه نشان دهد که عضو خانواده آزمایش شده واریانت موجود در خانواده خود را به ارث نبرده است. چنین نتیجه آزمایشی منفی واقعی (true negative) نامیده می شود. یک نتیجه منفی واقعی به این معنی نیست که خطر ابتلا به سرطان وجود ندارد. بلکه به این معنی است که خطر احتمالا مانند فردی در جمعیت عمومی است.
- هنگامی که فردی سابقه خانوادگی قوی سرطان دارد اما خانواده هیچ گونه تغییر ژنتیکی مضر شناخته شده با آن سرطان ندارد، نتیجه آزمایش منفی به عنوان منفی غیرآموزنده (uninformative negative) طبقه بندی می شود. این خانواده ممکن است واجد یک جهش شناسایی نشده باشند. که منجر به افزایش خطر ابتلا به سرطان می شود که به دلیل محدودیت های تکنیکی، فعلا شناسایی نشده است. با پیشرفت های بیشتر تحقیقات و تکنولوژی، ممکن است آزمایش ژنتیکی اضافی در آینده یک تغییر ژنتیکی بیماری زا را شناسایی کند.
در صورت منفی بودن نتیجه آزمایش، مهم است که پزشکان و مشاوران ژنتیک فرد اطمینان حاصل کنند که فرد بر اساس سابقه شخصی و خانوادگی و سایر عوامل خطر که ممکن است داشته باشد، پیگیری پزشکی مناسب را دریافت می کند.
واریانت با اهمیت بالینی نامعلوم
یک واریانت با اهمیت بالینی نامعلوم (Variant of uncertain significance) یک تغییر ژنتیکی است که داده های کافی برای اطمینان از اینکه خطر ابتلا به سرطان را افزایش می دهد یا خیر، در دسترس نیست. اهمیت این واریانت ها ممکن است در طی زمان تغییر کند و به عنوان بیماری زا یا خوش خیم طبقه بندی شود. اما تا زمان دسترسی به این اطمینان، واریانت های VUS مبنای تصمیم گیری در مراقبت های بهداشتی قرار نمی گیرند.
مزایای آزمایش ژنتیک در سرطان ارثی
- تشخیص زودهنگام و پیشگیری
افراد دارای جهش‌های بیماری‌زا می‌توانند وارد برنامه‌های غربالگری منظم شوند. تا سرطان در مراحل اولیه تشخیص داده شده و درمان موفق‌تری داشته باشد.
- گزینه‌های درمانی هدفمند
برخی جهش‌ها می‌توانند مسیر درمانی خاصی را پیشنهاد دهند. به عنوان مثال، تومورهای دارای جهش BRCA معمولاً به مهارکننده‌های PARP پاسخ می‌دهند.
- آزمایش زنجیره‌ای (Cascade Testing)
پس از شناسایی جهش در یک عضو خانواده، سایر بستگان در معرض خطر می‌توانند با انجام آزمایش هدفمند، وضعیت خود را مشخص کرده و اقدامات پیشگیرانه را آغاز کنند.
- برنامه‌ریزی روانی و تولیدمثلی
آگاهی از استعداد ژنتیکی برای سرطان می‌تواند در تصمیم‌گیری‌های خانوادگی و باروری، از جمله استفاده از روش‌های کمک‌باروری مانند PGT، مؤثر باشد.
آزمایش ژنتیک نقشی حیاتی در شناسایی و مدیریت سرطان‌های ارثی ایفا می‌کند. این روش به پزشکان امکان می‌دهد تا خطر را به‌دقت ارزیابی کنند. درمان را شخصی‌سازی کرده و خانواده‌ها را برای پیشگیری و تصمیم‌گیری آگاهانه توانمند سازند. با پیشرفت فناوری و دانش ژنوم انسان، ادغام تحلیل ژنتیکی در مراقبت‌های روتین سرطان بیش‌ازپیش ضروری خواهد شد.
برای کسب اطلاعات بیشتر مطالب زیر را نیز مطالعه نمایید:
مشاوره ژنتیک سرطان: سرطان چیست؟ آیا سرطان ژنتیکی است؟
مشاوره ژنتیک سرطان: آیا سرطان ارثی است یا غیر ارثی؟
مشاوره ژنتیک سرطان: آیا سرطان قابل پیشگیری است؟
مشاوره ژنتیک در سرطان های ارثی
مشاوره ژنتیک سرطان: آزمایش DNA تومور چیست؟
در صورت تمایل به دریافت مشاوره ژنتیک یا نیاز به انجام تست ژنتیک، جهت هماهنگی و تعیین نوبت مراجعه اینجا را کلیک کنید.
