یافته‌های ثانویه (secondary findings)، نتایج آزمایش ژنتیکی هستند که اطلاعاتی در مورد تغییرات (واریانت‌ها) در یک ژن غیرمرتبط با هدف اصلی آزمایش ارائه می‌دهند.
وقتی پزشک برای شناسایی علت ژنتیکی یک بیماری خاص، آزمایش ژنتیکی تجویز می‌کند، اغلب یک یا چند ژن که به نظر می‌رسد به احتمال زیاد با مجموعه علائم و نشانه‌های آن فرد مرتبط هستند، توالی‌یابی می‌شوند. با این حال، اگر علائم و نشانه‌های فرد علت ژنتیکی مشخصی نداشته باشند، پزشک ممکن است آزمایشی را تجویز کند که تمام قطعات DNA فرد را که دستورالعمل‌هایی برای ساخت پروتئین‌ها ارائه می‌دهند (به نام اگزوم) توالی‌یابی کند یا آزمایشی را تجویز کند که تمام واحدهای سازنده DNA فرد (نوکلئوتیدها) را توالی‌یابی کند که ژنوم نامیده می‌شود. این آزمایش‌ها به ترتیب توالی‌یابی کل اگزوم (Whole Exome Sequencing – WES) و توالی‌یابی کل ژنوم (Whole Genome Sequencing) نامیده می‌شوند .
با توالی‌یابی کل اگزوم و کل ژنوم، می‌توان تغییرات ژنتیکی بسیار بیشتری را نسبت به توالی‌یابی فقط یک یا چند ژن شناسایی کرد. گاهی اوقات، آزمایش، واریانتی را پیدا می‌کند که با بیماری دیگری غیر از بیماری که در ابتدا آزمایش برای آن تجویز شده بود، مرتبط است. این یافته، یک یافته ثانویه (secondary finding) نامیده می‌شود. برخی از افراد با یافته ثانویه ممکن است هنوز هیچ یک از علائم مرتبط با آن بیماری را نداشته باشند، اما ممکن است در معرض خطر ابتلا به آن در مراحل بعدی زندگی باشند.
به عنوان مثال، فردی با واریانتی در ژن BRCA1 که با افزایش خطر ابتلا به سرطان سینه و سرطان تخمدان مرتبط است ، ممکن است به سرطان مبتلا نشده باشد. افراد دیگری با یافته‌های ثانویه ممکن است یک بیماری پزشکی شناخته شده مانند کلسترول بسیار بالا داشته باشند و نتایجی دریافت می‌کنند که نشان دهنده علت ژنتیکی آن بیماری، مانند واریانتی در ژن LDLR است .
در سال ۲۰۱۳، سپس دوباره در سال‌های ۲۰۱۷ و ۲۰۲۱، کالج ژنتیک و ژنوم پزشکی آمریکا به نام ACMG یا (American College of Medical Genetics and Genomics) توصیه کرد که تمام آزمایشگاه‌هایی که آزمایش‌های توالی‌یابی کل اگزوم و کل ژنوم را انجام می‌دهند، علاوه بر هرگونه واریانتی که مرتبط با هدف اصلی آزمایش یافت می‌شود، یافته‌های ثانویه خاص را نیز گزارش کنند. در توصیه‌های به‌روز شده ۲۰۲۱، ACMG فهرستی از ۷۳ ژن را پیشنهاد کرد که با انواع بیماری‌ها، از سرطان گرفته تا بیماری‌های قلبی، مرتبط هستند. ۷۳ ژنی که یافته‌های ثانویه برای آنها گزارش می‌شود، به این دلیل انتخاب شده‌اند که با بیماری‌هایی مرتبط هستند که مجموعه‌ای قابل تعریف از ویژگی‌های بالینی، امکان تشخیص زودهنگام، آزمایش ژنتیکی بالینی قابل اعتماد و مداخله یا درمان مؤثر دارند. هدف از گزارش این یافته‌های ثانویه به یک فرد، ارائه مزایای پزشکی از طریق پیشگیری یا مدیریت بهتر بیماری‌های اوست. واریانت‌هایی که گزارش می‌شوند، به عنوان بیماری زا (Pathogenic) شناخته می‌شوند. واریانت‌هایی با اهمیت ناشناخته (Variants of unknown significance) که دخالت آنها در بیماری در حال حاضر مشخص نیست، گزارش نمی‌شوند.
اطلاعات ارائه شده توسط یافته‌های ثانویه می‌تواند بسیار مهم باشد زیرا ممکن است به جلوگیری از وقوع بیماری یا راهنمایی برای مدیریت علائم و نشانه‌ها در صورت بروز بیماری یا وجود آن کمک کند. با این حال، مانند هر نوع تشخیص پزشکی، خبر یک مشکل سلامتی بالقوه غیرمنتظره ممکن است منجر به هزینه‌های اضافی سلامت و استرس برای افراد و خانواده‌هایشان شود. بر اساس یافته‌های ثانویه، ممکن است آزمایش‌های اضافی برای تأیید نتایج، آزمایش‌های غربالگری مداوم یا مراقبت‌های پیشگیرانه توصیه شود.
افرادی که توالی‌یابی کل اگزوم یا کل ژنوم را دریافت می‌کنند، می‌توانند از تجزیه و تحلیل ۷۳ ژن یافته ثانویه «انصراف» دهند و نتایج ثانوبه را دریافت نکنند.
با توجه به افزایش روزافزون استفاده از تست های توالی‌یابی کل اگزوم و کل ژنوم، مشاوره ژنتیک قبل از انجام این آزمایشات برای آگاهی از نتایج احتمالی از جمله احتمال شناسایی و گزارش یافته های ثانویه، توصیه می شود.
منبع:
https://medlineplus.gov/genetics/understanding/testing/secondaryfindings/
