کم توانی یا ناتوانی ذهنی (Intellectual Disability) وضعیتی است که قبل از سن ۱۸ سالگی تشخیص داده می شود و به یک اختلال رشد عصبی اشاره دارد که بر عملکرد در دو زمینه تأثیر می گذارد:
- عملکرد ذهنی و شناختی (Cognitive functioning): مانند یادگیری ، حل مسئله و قضاوت.
- عملکرد سازگاری (Adaptive functioning): فعالیت های زندگی روزمره مانند مهارت های ارتباطی و مشارکت اجتماعی.
در گذشته از اصطلاح عقب ماندگی ذهنی (Mental Retardation) برای توصیف این بیماری استفاده می شد. این اصطلاح امروزه دیگر استفاده نمی شود.
ناتوانی ذهنی حدود ۱٪ از جمعیت را تحت تاثیر قرار می دهد. در کشورهای با درآمد بالا، ۲ تا ۳ درصد از کودکان دارای ناتوانی ذهنی هستند.
علائم بالینی ناتوانی ذهنی برای اولین بار در دوران نوزادی و کودکی تشخیص داده می شود. ناتوانی ذهنی به صورت خفیف، متوسط، یا شدید و عمیق شناخته می شود. اکثر افراد مبتلا به ناتوانی ذهنی در گروه خفیف قرار دارند.
چه عواملی منجر به بروز ناتوانی ذهنی می شوند؟
عوامل متعدد ژنتیکی و غیر ژنتیکی می توانند در ایجاد این وضعیت دخالت داشته باشند:
- علل ژنتیکی:
- علل کروموزمی مانند سندرم داون
- سندرم های ریز حذف های کروموزمی (مانند سندرم ویلیامز یا سندرم دی‌جورج)
- علل تک ژنی مانند سندرم X شکننده، اختلالات متابولیک مادرزادی و …
- علل غیر ژنتیکی:
- ابتلا به عفونت ها (در دوران بارداری یا پس از تولد مانند مننژیت، سیاه سرفه یا CMV)
- قرار گیری در معرض سموم محیطی بعد از تولد (مانند سرب یا جیوه)
- قرار گیری در معرض سموم محیطی قبل از تولد (قرار گرفتن در معرض الکل، کوکائین، آمفتامین و سایر مواد مخدر در دوران بارداری در فضای داخل رحم)
- بیماری های متابولیک (مانند هیپربیلی روبینمی، یا سطح بسیار بالای بیلی روبین در نوزادان)
- علل تغذیه ای (مانند سوء تغذیه)
- تروما (قبل و بعد از تولد)
- ناهنجاری های ساختاری مغز
- بیماری های مادر (مانند هیپوتیروییدی یا دیابت بارداری کنترل نشده در دوران بارداری)
- رویدادهای مرتبط با زایمان (مانند زایمان سخت و آسفیکسی بدو تولد)
- علل ناشناخته
در صورت تمایل به دریافت مشاوره ژنتیک یا نیاز به انجام تست ژنتیک، جهت هماهنگی و تعیین نوبت مراجعه اینجا را کلیک کنید.
برای اطلاعات بیشتر در مورد ناتوانی ذهنی، مطالب زیر را مطالعه نمایید:
ناتوانی ذهنی چگونه تشخیص داده می شود؟
چه روش های درمانی و پیشگیری برای ناتوانی ذهنی در دسترس می باشند؟
منابع:
https://medlineplus.gov/ency/article/001523.htm
https://www.psychiatry.org/patients-families/intellectual-disability/what-is-intellectual-disability
