DNA یا دئوکسی‌ریبونوکلئیک‌اسید، ماده‌ی وراثتی در انسان و تقریباً تمامی موجودات زنده است. تقریباً تمام سلول‌های بدن انسان حاوی DNA یکسانی هستند. بیشتر DNA در هسته‌ی سلول قرار دارد (که به آن DNA هسته‌ای یا nuclear DNA گفته می‌شود)، اما مقدار اندکی از آن نیز در میتوکندری‌ها یافت می‌شود؛ ساختارهایی درون سلولی که انرژی حاصل از مواد غذایی را به شکلی تبدیل می‌کنند که سلول‌ها بتوانند از آن استفاده کنند. این نوع DNA، DNA میتوکندریایی یا mtDNA نام دارد.
اطلاعات ژنتیکی در DNA به صورت رمزی متشکل از چهار باز شیمیایی ذخیره می‌شود: آدنین (A)، گوانین (G)، سیتوزین (C) و تیمین (T) DNA انسان حدود ۳ میلیارد باز دارد و بیش از ۹۹ درصد این بازها در تمام انسان‌ها یکسان‌اند. ترتیب یا توالی این بازها تعیین‌کننده‌ی اطلاعاتی است که برای ساخت و نگهداری بدن موجود زنده ضروری است؛ همان‌طور که حروف الفبا با قرار گرفتن در ترتیب مشخصی، کلمات و جملات را می‌سازند.
بازهای DNA به‌صورت جفت‌های مکمل کنار هم قرار می‌گیرند؛ آدنین با تیمین، و سیتوزین با گوانین. هر باز به یک مولکول قند و یک مولکول فسفات متصل است، و این سه جزء با هم یک نوکلئوتید را تشکیل می‌دهند. نوکلئوتیدها در دو زنجیره‌ی بلند کنار هم قرار گرفته و ساختاری مارپیچی به نام مارپیچ دوتایی یا «دابل‌هلیکس» را شکل می‌دهند. این ساختار شبیه نردبانی است که بازهای مکمل، پله‌های آن را می‌سازند و قند و فسفات، ستون‌های کناری آن را تشکیل می‌دهند.
یکی از ویژگی‌های کلیدی DNA توانایی آن در «تکثیر» یا همانندسازی است؛ یعنی می‌تواند نسخه‌ای دقیق از خود بسازد. هر رشته از DNA در ساختار دابل‌هلیکس می‌تواند به‌عنوان الگویی برای تولید رشته‌ی مکمل جدیدی عمل کند. این فرآیند در زمان تقسیم سلول بسیار حیاتی است، چراکه هر سلول جدید باید نسخه‌ای دقیق از DNA سلول مادری را دریافت کند.
منبع:
https://medlineplus.gov/genetics/understanding/basics/dna/
تهیه و تنظیم: سید طه نوربخش
نظارت و تأیید: فائزه محمدهاشم-متخصص ژنتیک